Zolang er dualiteit bestaat in de wereld zullen er tegengestelde polen zijn. Zwart tegenover wit. Warm tegenover koud. Licht tegenover donker. Alles lijkt een tegenhanger te hebben. Dualiteit vindt ook plaats in onze binnenwereld. Er zijn aspecten van onze persoonlijkheid die we graag laten zien en aspecten die we minder graag laten zien. Als we delen verborgen houden voor anderen en voor onszelf, dan ontstaat er een schaduw.
In je schaduwzijde liggen alle stukjes van jezelf verborgen die afgewezen en onderdrukt zijn. Emoties, karaktereigenschappen, herinneringen, trauma’s, geheimen, dromen, verlangens, angsten en impulsen. Je schaduwkant (onderdeel van je levensscript) begint zich al te ontwikkelen als je nog jong bent. Denk maar eens terug aan de boodschappen die je bewust of onbewust hebt meegekregen van ouders en/of andere belangrijke personen in je jeugd. Misschien was je als kind heel gevoelig en emotioneel en hebben je ouders een paar keer gesnauwd dat je ‘niet zo moest zeuren’ of ‘een sterke jongen’ moest zijn.
Het kan zich ook ontwikkelen na een traumatische ervaring, verlieservaring of een combinatie (aaneenschakeling) van teleurstellingen of pijnlijke momenten. Misschien ben je vroeger wel gepest, of werd je niet begrepen door je vader of moeder, werd je niet gezien door de meester of juf op school, of is er op jonge leeftijd iemand overleden waar je ontzettend veel van hield/houdt.
Herken je hier iets van?
Met het verstrijken van de tijd, lijken sommige van deze weggestopte emoties zich te verharden, andere heb je al zolang wegstopt dat je niet eens meer weet dat ze er zijn. En weer andere delen van jezelf blijf je in het hier-en-nu nog steeds ontkennen of afwijzen.
Eigenlijk zijn ze nooit helemaal weggeweest, ze leven voort in je onbewuste en je draagt ze mee in je rugzak.
Dat doet mij denken aan dit prachtige verhaal:
Hij was al lange tijd op weg, met op zijn rug een zware rugzak. Zoekend en dwalend trok hij door het land. De laatste tijd had hij soms de neiging de moed op te geven. Zou hij ooit vinden wat hij zocht? Hij vroeg zich af of hij verder moest gaan. Hij was al zo lang onderweg en de rugzak was zo zwaar. In de loop van zijn tocht was er steeds meer ballast bij gekomen. Wat er precies in zat? Hij wist het niet, hij had er niet naar durven kijken. Zorgvuldig had hij elke keer de gespen en de koordjes gesloten en ze daarna dichtgelaten. Bang voor de onbekende inhoud die als zware stenen aanvoelde. Wat er het laatst bij was gekomen en bovenop lag, wist hij nog wel. Maar daaronder en vooral helemaal op de bodem … nee, hij wilde er niet eens over nadenken. Opgeruimd staat netjes, dacht hij, terwijl hij stevig doorliep. Zo had hij het vroeger geleerd.
De tocht werd zwaarder en zwaarder. Het leek vaak of hij geen stap vooruitkwam. Zijn enige houvast waren de steenmannetjes die hij soms in het onherbergzame landschap tegenkwam. De bergen werden hoger, de ravijnen dieper, de rivieren al lastiger om over te steken omdat ze zo snel stroomden en kolkten. De weg werd steeds eenzamer, veel tochtgenoten waren onderweg afgehaakt. Ze begrepen niet waarom hij telkens de zwaarste route koos. Waarom zo moeilijk, er moest toch een makkelijker weg zijn. Daar stond hij opnieuw in een dorre, hete woestijn waar geen einde aan leek te komen. Af en toe was er een kleine oase of liep er een waterstroompje maar dat was meestal van korte duur. Hij vroeg zich af of hij deze zware rugzak altijd moest dragen. Was er dan geen andere manier? Nog een tijdje liep hij door zoals hij gewoon was. Toch was er iets veranderd.
Op dat moment zag hij in de verte een klein lichtje in het duister opdoemen. Hij besloot die richting op te lopen. Het was nog een hele tocht voor hij bij een herberg uitkwam en op de deur klopte. De vriendelijke herbergier liet hem binnen: ‘Welkom, eindelijk ben je gekomen! Ik verwachtte je al zo lang. Kom, ik wijs je je kamer. Daar kun je je opfrissen en wat rusten. Zet je rugzak maar in die hoek. Dan kun je hem straks bij het haardvuur openen. Dat is een fijne plek om een begin te maken’.
Verwonderd keek hij de herbergier aan: deze smerige, loodzware rugzak openen?! Toen hij fris en uitgerust weer beneden kwam, kon hij bij het knapperende haardvuur plaatsnemen. Aarzelend pakte hij zijn rugzak en begon de koordjes voorzichtig los te maken en de gespen te openen. Deze plek in de herberg schonk hem moed. Hij wist dat de tijd gekomen was. Tijd om zijn loden last uit te pakken en aan te kijken. Tijd voor een nieuw begin.
(uit het boek: Herberg van verlies van Riet Fiddelaers-Jaspers)
Het herkennen van je schaduwzijde
Je kunt je schaduwzijde ontmoeten in het contact met de ander, vaak in een patroon van projecties (plaatjes die je op de ander plakt). Bijvoorbeeld op een familielid of een collega/leidinggevende op het werk. Op de persoon die wij sterk veroordelen, waar we altijd wat van vinden, waar je je mateloos aan irriteert of het succes van die persoon dat je ziet en die in onszelf een gevoel van falen wakker maakt.
Omdat we onze eigen onderdrukte delen niet kunnen zien, projecteren we onbewust de schaduw op andere mensen. Wat we in onszelf afwijzen, gaan we vervolgens bestrijden, manipuleren en veroordelen in de mensen die dit representeren. Daardoor creëren we steeds weer conflicten in onszelf en met anderen. Pas als je jezelf volledig omarmt, stopt het projecteren.
Carl Jung: “Een man of vrouw die zich niet bewust is van zichzelf, handelt op een blinde, instinctieve manier en wordt bovendien voor de gek gehouden door alle illusies die ontstaan wanneer die ziet dat alles waarvan hij of zij zich in zichzelf niet bewust is, hem of haar van buitenaf tegemoet komt als projecties op zijn of haar buurman.”
Je kunt het ook herkennen aan o.a. de interne dialoog die je met jezelf voert als je dingen tegen jezelf zegt of jezelf voorhoudt, zoals:
- Ben ik wel goed genoeg?
- Niemand houdt van mij.
- Ik ben niet perfect.
- Ik moet voor iedereen om me heen zorgen!
- Waarom kan ik niet gewoon normaal zijn?
Leren houden van je schaduwzijde
In de eerste instantie hebben wij misschien de neiging om er voor weg te vluchten. Weg bij de pijn, het verdriet of het ongemak wat het met zich meebrengt. Misschien heb je wel de neiging om het gevecht er mee aan te gaan, een soort van interne dialoog met jezelf en de schaduw. Onderhandelen of juist vermanen, misschien zeg je wel “laat mij met rust”. Het kan ook zijn dat het je totaal overrompelt en verlamd. Je als het ware vast komt te zitten in die schaduwzijde en niet meer weet wat je moet doen, denken of voelen.
De schaduwzijde komt altijd naar boven, juist op de momenten dat je er totaal niet op zit te wachten. Als je blijft wegstoppen wat er begraven ligt, los je het onderliggende probleem niet op en blijven gevoelens als woede, schuldgevoel, schaamte, afkeer en verdriet steeds terugkomen. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten in het vertellen van leugens, woedeaanvallen, (chronische) ziektes, burn-out of depressie.
Carl Jung: “Het is in ons leven onze taak om onszelf volledig te aanvaarden en onze ‘schaduw’ in onze persoonlijkheid te integreren”.
Het leren houden van je schaduwzijde is niet altijd gemakkelijk, soms kan het spannend, eng of uitdagend zijn dit onderzoek met jezelf aan te gaan. Bewustwording is de eerste stap. Door je gedurende de dag bewust te worden van je irritaties richting anderen kun je heel wat te weten komen over je eigen schaduwkanten.
In hoeverre kunnen deze irritaties iets spiegelen dat jij in jezelf hebt onderdrukt of waar je juist meer van zou willen hebben? Wat is van mij, wat is van de ander? Hoe reageer jij als je heel diep geraakt wordt, als je intens verdrietig of boos bent?
Goed om te weten: Juist toen we bepaalde delen van onszelf gingen wegstoppen, hebben wij tegelijkertijd, zonder ons er bewust van te zijn ook onze meest waardevolle geschenken opgeborgen. Denk aan onze authenticiteit, creativiteit, onze (veer)kracht en onze grootsheid. En juist daarom geloof ik dat in onze Schaduwzijde de sleutel ligt, die ons toegang biedt tot deur die leidt naar onze Kracht!
De sleutel die toegang biedt tot een Zelf waar we trots op mogen zijn, een Zelf dat ons Inspireert, een Zelf dat in actie komt en dat ons in staat stelt een succes- en betekenisvol leven te leiden.
Aan de slag gaan met je schaduwkant bied je ook de kans om als mens enorm te groeien. Vanuit onze Schaduwzijde kunnen we dus aan het licht brengen, erkennen en omarmen wie we zijn. Dat mag je leren!
Monique Schaap en Dennis Vrooland geven in april een intensieve 16-daagde practitioner.
De methodieken van NLP, TA en Systemisch werk, bieden je een vorm om je persoonlijke en professionele ontwikkeling gefaseerd en in stappen aan te gaan, zodat er op de identiteitslaag werkelijke verandering tot stand kan komen.
We ontmoeten je graag!
Het concept van de schaduwzijde komt van Carl Jung, psychiater en grondlegger van de analytische psychologie.
